امروزه مسیر توسعه و پیشرفت صنعت کفش در گرو پیشرفت صنایع پلیمری قرار گرفته است. تا حدود پنجاه سال پیش مواد اولیه مورد مصرف در تولید کفش محدود به خانواده چرم بوده است. هر چند دوام و پایداری چرم بسیار بالا است، اما الزامات و انتظاراتی که امروزه از کفش ها می رود، منجر به توسعه چندین گروه کفش با کاربری های مختلف و استفاده از مواد اولیه متنوع در تولید آن ها شده است. پلیمرها سهم بسیار بالایی در تولید هر کفش دارند، به صورتی که اگر رویه کفش نیز از الیاف مصنوعی باشد، درصد استفاده پلیمرها در مواد اولیه استفاده شده در تولید کفش به 100 خواهد رسید. صنعت کفش با رشد متوسط 4 درصد در هر سال، گردش مالی در حدود 250 میلیارد دلار را ایجاد کرده است و هر ساله حدود 13 میلیارد جفت کفش در سراسر جهان تولید و به مصرف می رسد.
امروزه بیش از 16 خانواده اصلی کفش وجود دارد و گروه های گوناگون مانند کفش های روزانه، رسمی، ورزشی، طبی و …. تا کفش های خاص مانند انواع مناسب برای بیماران دیابتی توسعه داده شده اند. هر کفش از بخش های مختلفی تشکیل شده است و بر اساس الزامات کاربردی، تعداد بخش ها می تواند متفاوت باشد، اما قسمت های اصلی تشکیل دهنده ساختار کفش عبارتند از:
- زیره کفش (Sole)، این قسمت خود شامل سه بخش زیره بیرونی (Outsole)، زیره میانی (Midsole) و زیره داخلی (Insole) است.
- رویه، رویه کفش با توجه به نوع کاربری از قسمت های مختلفی تشکیل می شود. کفش ها می توانند یک رویه یک تکه داشته باشند، در برخی مدل ها همین رویه می تواند 4 بخش مجزای جلو، پهلو، قسمت بندها و پشت را داشته باشد. رویه های کفش های ورزشی بعضا از 10 بخش تشکیل می شوند.
- پاشنه (Heel)
بنابر خواص مورد انتظار، مواد اولیه متنوعی در تولید بخش های مختلف یک کفش، مانند چرم، انواع پلیمرها، الیاف طبیعی و مصنوعی و در برخی موارد فلزاتی مانند استیل ( به خصوص در کفش های ایمنی) به کار می روند. اما پلیمرها بیشترین سهم استفاده در تولید یک کفش را دارند و 40 تا 100 درصد مواد اولیه یک کفش را پلیمرها تشکیل می دهند. بخش رویه کفش چنانچه الیاف مصنوعی باشد به صنایع نساجی مرتبط می شود و بخش زیره مستقیما به صنایع پلیمری و بخش کامپاندینگ این صنعت ارتباط پیدا می کند و این مقاله و بخش های بعدی آن به بررسی پلیمرهای مورد استفاده در تولید زیره کفش می پردازد.
مهمترین خواص مورد انتظار از زیره کفش عبارتند از:
- زیبا بودن و جذب مشتری
- انعطافپذیری و ایجاد حس راحتی برای کاربر در حین استفاده
- مقاومت کافی در برابر سایش
- مقاومت کافی در برابر ترک خوردن
- ایجاد اصطکاک کافی با سطوح مختلف و سر نبودن
- حفاظت پا در برابر آسیب های بیرونی به خصوص در کفش های ایمنی
اما با توجه به کاربری کفش هر یک از موارد بالا حائز اولویت می شوند و معیارهای مختلفی برای خواص مورد انتظار از زیره کفش در نظر گرفته می شود. نهایتا با توجه به خواص نهایی، پلیمر مناسب برای تولید زیره انتخاب و ساختار زیره مشخص می شود. در بخش های بعدی این نوشتار انواع پلیمرهای مورد استفاده در تولید زیره کفش را نام خواهیم برد و مهمترین مزایای هر گروه را بر می شماریم.
